گزنه(Urtica) این گیاه به دلیل خواص دارویی‌اش قرن‌ها است که شناخته شده است. گیاه گزنه تقریباً در همه جای دنیا رشد می‌کند، اما در اروپا، آمریکای شمالی، شمال آفریقا و برخی مناطق آسیا بیشتر دیده می‌شود. استفاده از این گیاه در طب گیاهی بسیار مرسوم است.
گزنه به خاطر برگ‌های گزنده‌اش شهرت دارد. لمس کردن پرزهای ظریف روی برگ‌های این گیاه بسیار دردناک است. وقتی به برگ‌های گزنه دست می‌زنید، پرزهای شکننده آن می‌شکند و از آنجایی که این پرزها حاوی موادی چون اسید فرمیک و هیستامین هستند، در تماس با پوست باعث تحریک، سوزش، قرمزی و خارش میشوند.
با این حال، این گیاه به دلیل خواص دارویی‌اش قرن‌ها است که مورد توجه قرار گرفته است. گزنه تقریباً در همه نقاط جهان یافت می‌شود، اما در اروپا، آمریکای شمالی، شمال آفریقا و بخش‌هایی از آسیا بیشتر مشاهده می‌شود. استفاده از این گیاه در طب گیاهی بسیار رایج است.
گیاهان مفید برای رشد و تقویت موهای نازک
برگ‌های جوان گزنه را می‌توان مانند دیگر سبزیجات مغذی و معطر پخت و مصرف کرد. همچنین، گزنه به عنوان منبع غنی الیاف فیبری در صنعت نساجی استفاده می‌شود و گاهی در محصولات آرایشی نیز به کار می‌رود؛ چرا که مصرف موضعی آن فواید بسیاری برای سلامت پوست و مو دارد.
برای اطلاعات بیشتر درباره گزنه و فواید آن برای مو، با ما تا آخر این مقاله از غذاچی همراه باشید.
ترکیبات مؤثر گیاه گزنه
گیاه گزنه به دلیل ویژگی‌های آنتی‌اکسیدانی و ضدمیکروبی خود بسیار شناخته شده است. اما چه چیزی باعث می‌شود که گزنه اینقدر مفید باشد؟ پاسخ در ترکیبات شیمیایی آن است. برگ‌ها و ریشه گزنه حاوی انواع مختلفی از مواد مغذی هستند. در ادامه، با این مواد بیشتر آشنا خواهیم شد.
برگ‌های این گیاه دارای مقادیر زیادی از ویتامین‌های A، C، D، E، F، K، P و همچنین انواع ویتامین‌های گروه B هستند. ویتامین F در واقع ترکیبی از دو اسید چرب ضروری به نام‌های اسید لینولنیک و اسید لینولئیک است. ویتامین P نیز نام دیگری برای فلاونوئیدها است که گروهی از ترکیبات شیمیایی موجود در گیاهان هستند.
برگ‌های گزنه حاوی مقادیر قابل توجهی از مواد معدنی مانند سلنیوم، زینک، آهن و منیزیم هستند و همچنین مقادیری کلسیم، فسفر، پتاسیم و سدیم نیز دارند. این گیاه همچنین دارای چربی‌هایی مانند اسید لینولئیک، اسید لینولنیک، اسید پالمیتیک، اسید استئاریک و اسید اولئیک است.
گزنه شامل تمامی اسیدهای آمینه ضروری است که بدن انسان نمی‌تواند آنها را تولید کند. پلی‌فنول‌هایی مانند کامپفرول، کوئرستین، اسید کافئیک، کومارین‌ها و سایر فلاونوئیدها نیز در گزنه وجود دارند. رنگ‌دانه‌هایی مانند بتاکاروتن، لوتئین، لوتئوگزانتین و سایر کاروتنوئیدها نیز در این گیاه یافت میشوند.
استفاده از عصاره گیاه گزنه در تونیک‌های مو و محصولات ضد ریزش مو رایج است، زیرا ویتامین‌ها و مواد معدنی مختلف موجود در این گیاه به طور مؤثری در جلوگیری از ریزش مو و رشد آنها نقش دارند.
تقویت مو، درمان دیابت، درمان سرطان، کاهش التهاب و عفونت در بدن از خواص آب این صیفی میباشد
خواص گزنه برای ریزش مو و التهاب پوست سر
گفته می‌شود که التهاب می‌تواند محرکی برای ریزش موی مزمن باشد. زمانی که ذرات خارجی یا مضر مانند رادیکال‌های آزاد، DHT (دی‌هیدروتستوسترون) و باکتری‌ها به بافت‌ها آسیب می‌رسانند، بدن با واکنش التهابی پاسخ می‌دهد. التهاب مزمن در سلول‌های پوست سر می‌تواند مکانیسم‌های خودتخریبی را فعال کرده و باعث آسیب به تارهای مو و فولیکول‌ها شود.
برخی مطالعات نشان داده‌اند که گزنه می‌تواند در کاهش التهاب مؤثر باشد. عصاره گزنه حاوی فلاونوئیدها و فنول‌هایی است که به عنوان آنتی‌اکسیدان‌های قوی عمل می‌کنند و این امر برای مقابله با رادیکال‌های آزاد ضروری است.
خواص گزنه برای سلامت پوست سر
مولکول‌ها از اتم‌ها و اتم‌ها از پروتون‌ها، الکترون‌ها و نوترون‌ها تشکیل شده‌اند. الکترون‌ها به شکل جفت وجود دارند و باعث پایداری اتم میشوند. اما رادیکال‌های آزاد مولکول‌های ناپایداری هستند که به دنبال الکترون‌های سایر اتم‌ها هستند.
رادیکال‌های آزاد به اتم‌ها حمله کرده و الکترون‌های آنها را جذب می‌کنند. این امر منجر به آسیب به سلول‌های زنده و ایجاد التهاب می‌شود. التهاب نقش مهمی در ریزش موی مزمن دارد.
میزان ریزش مو ناشی از آسیب رادیکال‌های آزاد هنوز به طور کامل مطالعه نشده است؛ اما برخی مطالعات نشان داده‌اند که استرس اکسیداتیو بالا در پوست سر می‌تواند عامل بروز آلوپسی یا طاسی باشد. آنتی‌اکسیدان‌ها با دادن یک الکترون به رادیکال‌های آزاد از آسیب‌رسانی آنها به سلول‌های بدن جلوگیری می‌کنند و گزنه نیز حاوی مقدار زیادی آنتی‌اکسیدان است.
از مهم‌ترین آنتی‌اکسیدان‌ها می‌توان به فلاونوئیدها و پلی‌فنول‌ها اشاره کرد که هر دو ضد التهاب هستند. گزنه همچنین منبع غنی ویتامین C است که علاوه بر خواص آنتی‌اکسیدانی، به طور مستقیم به سلامت پوست و مو کمک می‌کند.
این ویتامین مانع ریزش مو می‌شود
خواص ضد میکروبی گزنه
علاوه بر ویژگی‌های آنتی‌اکسیدانی، گزنه خاصیت ضد میکروبی نیز دارد که برای سلامتی انسان مفید است. به عنوان مثال، فولیکولیت یک بیماری شایع پوستی است که با التهاب فولیکول‌های مو مشخص می‌شود و معمولاً با خارش یا درد همراه است. شایع‌ترین علت فولیکولیت، عفونت‌های باکتریایی به‌ویژه گونه‌ای از باکتری به نام استافیلوکوکوس اورئوس است.
اگرچه وجود این باکتری‌ها روی پوست طبیعی است، اما ممکن است در برخی موارد باکتری‌ها فعال شده و به فولیکول‌های مو آسیب برسانند. مطالعات نشان داده‌اند که گزنه در مهار باکتری استافیلوکوکوس اورئوس بسیار مؤثر عمل می‌کند.
عملکرد گزنه در جلوگیری از ریزش مو
باور عمومی این است که DHT (دی‌هیدروتستوسترون) یکی از عوامل مهم در ریزش مو و طاسی با الگوی مردانه و زنانه است. دی‌هیدروتستوسترون نوعی استروئید جنسی و هورمون آندروژنی است که به عنوان محصول جانبی تستوسترون تولید می‌شود. در حالی‌که تستوسترون برای عملکردهای جنسی و رشد مردان ضروری است، پیش‌ساز دی‌هیدروتستوسترون نیز میباشد که تحت تاثیر آنزیم 5-آلفا ردوکتاز به دی‌هیدروتستوسترون تبدیل می‌شود.
دی‌هیدروتستوسترون نقش مهمی در بروز ویژگی‌های ثانویه مردانه مانند رشد موی صورت، کلفت شدن صدا و تشکیل توده عضلانی دارد؛ اما در عین حال عامل ریزش و کم‌پشت شدن موها است. برخی مطالعات نشان داده‌اند که عصاره ریشه و برگ گزنه می‌تواند آنزیم 5-آلفا ردوکتاز را مهار کند؛ بنابراین گزنه با جلوگیری از تولید دی‌هیدروتستوسترون می‌تواند در کاهش ریزش مو نقش داشته باشد.
طرز استفاده از گزنه
روش‌های مختلفی برای استفاده از گزنه وجود دارد که می‌توانید در روتین روزانه مراقبت از موهای خود از آنها بهره ببرید.
مصرف به عنوان مکمل
مکمل‌های حاوی گزنه به شکل کپسول، قرص و پودر در داروخانه‌ها موجود هستند. این مکمل‌ها علاوه بر کاهش ریزش مو، دارای اثرات درمانی دیگری نیز هستند. با این حال، قبل از مصرف این مکمل‌ها بهتر است با پزشک یا داروساز مشورت کنید.
۱۰ روش کاربردی برای رشد سریع مو در یک هفته
استفاده به شکل دمنوش
گزنه را می‌توانید به صورت دمنوش مصرف کنید. برای تهیه دمنوش گزنه، چهار فنجان آب را بجوشانید و چهار قاشق چای‌خوری گزنه تازه را ریز خرد کنید. سپس گزنه را به آب جوش اضافه کرده و بگذارید به مدت 20 دقیقه دم بکشد. در نهایت، دمنوش را از صافی رد کنید و آن را گرم یا سرد بنوشید.
استفاده از عصاره روغنی
یکی از روش‌های مؤثر استفاده از گزنه، مصرف عصاره روغنی آن است. روغن گزنه می‌تواند بهتر به منافذ پوست سر نفوذ کرده و فولیکول‌های آسیب‌دیده را تغذیه و ترمیم کند. می‌توانید مقداری روغن گزنه را با روغن زیتون یا روغن جوجوبا ترکیب کرده و روی سر ماساژ دهید؛ پس از 30 دقیقه با شامپو بشویید.
عوارض جانبی و خطرات استفاده از گزنه
به جز ایجاد سوزش معمول، استفاده از گزنه عوارض جانبی خاصی ندارد. با این حال، اگر به گیاهان حساسیت دارید، از مصرف گزنه خودداری کنید.
خواص گزنه برای مهار ریزش مو و تقویت رشد آن اثبات شده است، اما گزنه می‌تواند با برخی داروها تداخل داشته باشد. اگر از داروهای زیر استفاده می‌کنید، قبل از مصرف گزنه با پزشک مشورت کنید:
- لیتیوم
- داروهای ضد پلاکت و ضد انعقاد خون مانند وارفارین، کلوپیدوگرل و آسپرین
- داروهای ادرارآور مانند هیدروکلروتیازید و فوروزماید
- داروهای ضد فشارخون مانند کاپتوپریل، انالاپریل، لوزارتان، والسارتان، دیلتیازم، آملودیپین، آتنولول، متوپرولول و سایر موارد.
- داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی مانند دیکلوفناک
- داروهای آرام‌بخش مانند کلون
- ازپام، لورازپام، فنوباربیتال، زولپیدم و سایر موارد
- داروهای ضد دیابت مانند گلیمپیراید، گلیبوراید، انسولین، پیوگلیتازون، روزیگلیتازون، کلرپروپامید، گلیپیزاید، تولبوتامید و سایر موارد
پیش از استفاده از گزنه، حتماً با پزشک مشورت کنید.
سایر مزایای استفاده موضعی از گزنه
عصاره گزنه به دلیل داشتن ویژگی ضد پیری بالقوه مورد توجه قرار دارد. مطالعات نشان داده‌اند که این اثر به ظرفیت آنتی‌اکسیدانی بالای گزنه نسبت داده می‌شود. این گیاه به دلیل مواد مغذی و فواید بسیار، در کرم‌های درمانی بیماری‌های پوستی مانند اگزما، درماتیت سبورئیک و التیام زخم‌ها نیز استفاده می‌شود.
نتیجه‌گیری
خواص گزنه برای ریزش مو و رشد آن را بررسی کردیم. با این حال، استفاده از این گیاه تنها یک گام کوچک در این مسیر است. برای مشاهده دوباره رشد موها و جلوگیری از بروز مجدد این مشکل، باید به صورت ریشه‌ای این مسئله را حل کنید.
گزنه می‌تواند یک روش قدرتمند و طبیعی برای مهار دی‌هیدروتستوسترون باشد؛ چه به شکل خوراکی و چه به شکل موضعی. این گیاه عوارض جانبی داروهایی مانند فیناستراید را ندارد که این موضوع یک مزیت بزرگ به شمار می‌رود. با این حال، پیش از مصرف گزنه (به خصوص به صورت خوراکی)، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.
